Bitki Akvaryumu İçin Makro Besinler

Bitki akvaryumu için makro besinler demek akvaryum bitkilerinin ihtiyacı olan makro elementleri ifade etmektedir. Akvaryum bitkileri büyümek, gelişmek ve yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için makro besinlere ihtiyaç duyar. İfadesiyle paralel şekilde makro besin elementleri, bitkiler tarafından mikro elementlere kıyasla daha fazla kullanıldığından makro besinler olarak değerlendirilir.

Bu yazımızda akvaryum bitkilerinin ihtiyacı olan makro besin elementleri ve özelliklerinden bahsedeceğiz. Ayrıca akvaryumda makro element eksikliği söz konusu olduğunda bitkiler üzerinde oluşan besin eksikliği belirtilerini paylaşacağız. Bitkilerin üzerinde gözlemlenene besin eksikliği belirtileri sorunun ilerlemeden fark edilmesini sağlayan uyarılar olarak kabul edilir.

Bitkiler de oluşan makro besin eksikliği belirtilerinin çözümü ise oldukça basittir. Sadece belirtilerin gözlemlenmesi ve hangi besinin eksik olduğunun doğru şekilde tespit edilmesi gerekir. Bitkiler üzerinde oluşan besin eksikliğinin giderilmesi aşamasında akvaryum makro element gübresi ürünlerinden faydalanabilirsiniz.

Makro Besin Elementleri

Makro besin elementleri, bitkilerin büyümesi ve sağlıklı kalmaları için gereken elementlerdir. Bu besin elementleri, akvaryum suyunda bitkilerin büyümesi için gerekli olan besin maddelerini sağlar. Makro besin elementlerinden bazıları nitrat, fosfat, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve sülfürdür. Bunlar bitkilerin sağlıklı büyümesi için gereklidir ve eksikliği bitki büyümesini olumsuz etkileyebilir.

Akvaryum bitkilerinin ihtiyacı olan makro bitki besin elementleri:

• Azot/Nitrojen (N)
• Fosfor (P)
• Potasyum (K)
• Kalsiyum (Ca)
• Magnezyum (Mg)
• Sülfür (S)

Şimdi dilerseniz akvaryum bitkileri için hayati öneme sahip olan makro elementleri alt başlıklar halinde inceleyerek; özellikleri ve eksiklik belirtileriyle birlikte çözümü konusunda bilgileri paylaşalım.

Azot/Nitrojen (N)

Akvaryum bitkilerinin makro besin kaynaklarının başında Nitrojen yani Azot elementi gelmektedir. Periyodik tabloda (N) simgesi ile gösterilir. Nitrojen mobil(taşınabilir) nitelikte bir besindir. Yani bitki bünyesinde eksikliğin söz konusu olduğu durumlarda eksik olan nitrojen eski yapraklardan yeni filizlere taşınabilmektedir.

Akvaryumda organik artıkların oluşmasıyla, substrat içerisindeki bakteriler tarafından akvaryum azot döngüsü işlenen organik atıkların sonucunda azot türevi elementler üretilmekte olduğundan eksikliğin hat safhalara ulaştığı durumlar nadiren görülmektedir.

Özellikle balık beslenen tanklarda, akvaryum azot döngüsü vasıtasıyla azot türevleri oluştuğundan çoğu zaman eksiklik söz konusu olmaz. Nitrojen akvaryum suyunun içinde çok farklı yapılarda bulunmaktadır. Toplam olarak ele alındığında nitrojen organik ve inorganik formlarıyla iki şekilde gruplandırılır.

Amino asitler ve proteinler organik forma dahildir. İnorganik formdaki azot türevleri ise Nitrojen Gazı (N2), İyonlanmamış Amonyak (NH3+), İyonlanmış Amonyak (NH4), Nitrit(N02) ve Nitrat(NO3) yapılarından oluşmaktadır. Bitkiler belirtilen nitrojen türevlerinin çoğunluğunu besin olarak kullanabilmektedir.

 

Bitkiler tarafından özellikle İyonlanmış Amonyak (NH4) kolaylıkla kullanılabilmesine karşın, alglerinden ilk tercih ettiği besin kaynaklarından biri olması dolayısıyla yeşil su gibi alg sorunlarının kısa süre içerisinde oluşmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle saksı bitkileri ve zirai bitkiler olarak üretilmiş azot gübrelerinin, içeriğinde NH4 yoğun olarak bulunduğundan akvaryum bitkileri için kullanılmaması gerekir.

Akvaryumda azot eksikliğinin bitkiler üzerindeki belirtileri özellikle yaşlı yapraklarda gözlemlenecektir. Yaşlı yaprakların açık yeşil ve sarıya dönmesiyle belirtiler baş gösterecektir. Uzun süreli eksikliklerde bitki dallarda cılızlaşma ve sararma ile devam eden eksiklik belirtileriyle, tüm bitki formunun sararmaya başladığı görülecektir.

Akvaryum azot gübresi ürünleri ile eksikliklerin giderilmesi daha doğru olacaktır. Akvaryum azot gübresi içeriği, bitki akvaryumunda kullanılmak üzere belirlenmiştir. Aynı zamanda ürünlerin bir çoğu amonyak ihtiva etmez. Nitrojen türevlerin oluşturduğu Toplam Nitrojen (TN) bitkilerin yaşamını sürdürebilmesi, enzimleri, proteinleri ve aminoasitleri sentezleyebilmesi için son derece gerekli bir besindir. Eksikliğin söz konusu olduğu durumlarda bitkilerin gelişimi yavaşlayarak durma noktasına gelecektir.

Akvaryum oluşan azot eksikliğinin giderilemeyecek boyutlarda kronikleşmesi halinde renk verici pigmentlere sahip olan yapraklarda kırmızı rengin yoğunlaşması söz konusu olacak, yaşlı yapraklarda ise yaprak ölümleri yaşanacaktır. Bitki akvaryumlarında bitkilerin sağlıklı bir şekilde gelişimlerini sürdürebilmesi için N03 (Nitrat) baz alındığında, nitrojen seviyesinin 15 ila 20 ppm seviyeleri arasında tutulması önerilir.

Fosfor (P)

Fosfor bitkiler için mobil nitelikli makro besinlerden biridir. Periyodik tablo üzerinde (P) simgesiyle gösterilir. Fosfor, hücre yapılarının bileşeni olarak, enerji üretiminin, DNA ve RNA üretiminin, çiçek, kök ve tohum üretiminin temel unsurlarından biridir. Biyolojik ve kimyasal reaksiyonların sürdürülebilir olması açısından son derece önemlidir. Ve tüm canlı formlarında bulunmaktadır.

Yapısı itibariyle fosfor, organik fosfat ve inorganik fosfat olarak iki farklı formda bulunur. Organik fosfat sağlayıcılarına çürümüş bitki parçaları, artık yemler, balık dışkıları örnek gösterilebilir. İnorganik formdaki fosfat kaynaklar ise dışarıdan eklenen sıvı gübreler ve pH düzenleyiciler olarak örneklendirilebilir.

Akvaryumlarda yer alan fosfatın tamamına yakını organik formdaki fosfattan oluşmaktadır. Organik fosfatın ise bitkiler tarafından kullanılabilmesi için bakteriler vasıtasıyla parçalanması gerekmektedir. Buna karşın inorganik fosfat ise bitkiler tarafından direkt olarak kullanılabilmektedir.

Akvaryum suyunda fosfat eksikliği oluşması durumunda bitkiler için gelişim durmayacak fakat yavaşlamaya başlayacaktır. Yavaşlayan bitki gelişimi söz konusu olduğunda ise fosfor dışındaki nitrojen ve diğer besinler bitkiler tarafından kullanılamayacağından algler için besin kaynağı oluşturacaktır. Fosfatın eksikliğiyle türeyen algler eğer aydınlatmadan kaynaklı bir sorun yok ise öncelikle yapraklar üzerindeki yeşil nokta yosunu oluşumuyla ortaya çıkacaktır.

Akvaryum fosfat eksikliğinin bitki üzerindeki belirtileri ise öncelikle yaşlı yapraklar üzerinde gözlemlenecektir. Yapraklar eksikliğin başladığı ilk zamanlarda uçlarından başlayarak damarları yeşil kalacak şekilde sararmaya başlayacaktır. İlerleyen eksiklik seviyelerinde yaprak kayıplarıyla devam eden eksiklik belirtileri, yeni oluşan filizlerde yavaşlamaya, yeşil bitkilerin daha da koyu bir yeşil hale dönmesine, bodur büyüme, çiçeklenme ve tohumlamanın durmasına neden olacaktır.

Bitki akvaryumlarında, bitki yetiştirmesinde sorun olmadan gelişimin devam etmesi ve fosfata dayalı alg oluşumunun engellenmesi amacıyla fosfat (PO4) baz alınarak fosfor seviyesinin 0.5 ile 2.0 ppm seviyelerinde tutulması önerilir. Bu seviyelerin korunması amacıyla akvaryum fosfat gübresi kullanımı gerekebilir. Akvaryum fosfat gübreleri inorganik fosfat içeren ve bitki akvaryumlarında kullanıma uygun olarak üretilen ürünlerdir.

Potasyum (K)

Potasyum, fotosentez ile bitkilerin bünyesinde ortaya çıkan reaksiyonda, enzimlerin harekete geçmesini sağlayarak fiziki yapılarını değiştirip bitkiler tarafından kullanılabilecek hale gelmesini sağlar. Periyodik cetvelde (K) simgesiyle gösterilir. Ayrıca bitkiler yaprak yapılarındaki, stomatlar vasıtasıyla su ve oksijen alışverişi yaparlar. Potasyum stomatların çalışma düzenlerini kontrol ederek, besin iletimini sağlıklı bir şekilde devam etmesini ve bitkilerin açığa çıkan enerjiyi kullanırken soğutulmasını sağlar.

Potasyumun bir diğer faydası da bitkilerin fotosentezi esnasında AdenosinTrifosfat’ın (ATP) reaksiyona dahil olmasını sağlayarak fotosentez hızının ayarlanmasına olanak verir. ATP fotosentez esnasında enerji kaynağı olarak kullanıldığından potasyum eksikliği durumunda ATP üretimi yavaşlayacaktır. Yavaşlayan ATP üretimi nedeniyle de ATP ye bağlı tüm yapısal fonksiyonlar yavaşlamaya başlayacaktır.

ATP bitki üzerindeki besinlerin taşınmasında lokomotif görevi yapmaktadır. ATP enerjisi olmadan bitkilerin taşıma sistemi duraksayacaktır. Duraksayan taşıma sistemi şeker, su, nitrat, fosfat ve aminoasitler gibi mobil besinlerin iletimini durduracaktır. Kısacası Potasyum bitkilerin yaşamsal fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde yürütebilmesi için çok önemli bir elementtir.

Akvaryum potasyum eksikliği oluşması durumunda ilk olarak yaprak kenarlarında yanmış bir görünümü andıran sararmalar başlayacaktır. Bununla birlikte bitki gelişiminin yavaşlamaya başladığı, gövde ve dallarda zayıflamaların başladığı görülecektir. İlerleyen eksiklik durumlarında yaprakların üzerinde delikler oluşmasıyla bölgesel ölü noktalar oluşacaktır. Eksikliğin giderilmemesi durumunda ise bitki tümüyle sararıp ölecektir.

Potasyum elementinin bitkilerin yaşamsal fonksiyonları üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulduğunda, bu fonksiyonların sağlıklı bir şekilde devam ettirilebilmesi için akvaryum içerisinde 20 – 30 ppm aralığında bulunması gerekmektedir.

Akvaryumda potasyum eksikliğinin önlenmesi ve olası eksiklik durumlarında sıvı potasyum gübrelerinden faydalanabilirsiniz. Potasyum takviyesi yapabilmek amacıyla amatör yapım(DIY) akvaryum sıvı potasyum gübresi kullanılabileceği gibi, bitki akvaryumları için özel olarak üretilen potasyum gübreleri de kullanılabilir.

Akvaryum potasyum gübresi kullanımında potasyumun su içerisinde ne kadar bulunduğunu ölçmek için kullanabileceğimiz güvenilir test kitlerini bulmak oldukça zordur. Ancak akvaryumda potasyum fazlalığının tespit edilebilmiş ciddi bir olumsuz etkisine rastlanılmamıştır.

Kalsiyum (Ca)

Kalsiyum, yapısı itibariyle immobil(taşınamayan) yapıdaki makro besinlerden biridir.Periyodik cetvelde (Ca) simgesiyle gösterilir. Ülkemiz çeşme suları da dahil olmak üzere doğal kaynak sularının bir çoğu içeriğinde kalsiyum minerali bulundurmaktadır. Genellikle bitki yoğunluğunun fazla olmadığı akvaryumlarda eksiklik durumları söz konusu olmaz.

Kalsiyum, bitkilerin hücre duvarlarının oluşumu için gereklidir. Kalsiyum eksikliği ise sertlik derecesi düşük yumuşak sular ve ters ozmoz suların bulunduğu akvaryumlar dışında pek karşılan bir durum değildir. Fakat sertlik derecesi yüksek sulardaki mevcut kalsiyum potasyum gibi elementlerin alımını baskılayabilmektedir.

Akvaryum kalsiyum eksikliği söz konusu olduğunda ise bu eksiklik, ilk olarak yeni filizlerde ve yeni gelişen yaprak uçlarında görülecektir. Eksiklik belirtileri öncelikle deforme olan küçük yaprak oluşumları, yapraklarda bükülme, yeni yaprakların üzerinde ve kenarlarında beyazlaşmalar şeklinde gözlemlenecektir. Eksikliğin ileri aşamalarında ise beyazlaşarak çıkan yeni filizlerin oluştuğu, yaprakların anormal görünümleri, bitkinin köklerinin uç kısımlarının tamamen öldüğü durumlar oluşabilecektir.

Magnezyum (Mg)

Magnezyum, klorofil üretimi için gereklidir. Bitkilerin yapraklarındaki yeşil pigmentin ana bileşenidir. Mobil nitelikli makro besinlerden biridir. Periyodik cetvel üzerinde “Mg” simgesiyle gösterilir. İçme sularında kısmen var olan elementlerden biri olan Magnezyum bitkiler için yaşamsal faaliyetlerin işleyişi bakımından fazlasıyla önemli bir yere sahiptir.

Akvaryumda magnezyum eksikliği, kalsiyum eksikliği gibi sertlik derecesi düşük yumuşak sular ve ters ozmoz suların bulunduğu akvaryumlarda görülmektedir. Hızlı büyüyen bitkilerin olduğu tanklarda ve yüksek destekli bitki akvaryumlarında düzenli olarak takviye yapılması gereken elementlerden biridir.

Akvaryumda magnezyum eksikliğinin fark edilmesi amacıyla eski yaprakların gözlemlenmesi doğru olacaktır. Eksikliğin söz konusu olduğu durumlarda bitkide oluşacak beslenme yetersizliği dolayısıyla yaprak üzerinde noktasal başlayan sararmanın bölgesel sararmaya döndüğü görülecek, yapraklar üzerindeki damarlar yeşil kaldığı halde yaprakların erimesi ve ölmesi, renkli pigment yapılarına sahip bitkilerin yaprak kısımlarında kırmızıya çalan bir renklenme durumu oluşacaktır.

Sülfür (S)

Sülfür taşınamayan yapıdaki immobil nitelikteki makro besinlerden biridir. Sülfür, bitkilerin proteinlerini ve amino asitlerini oluşturmak için gereklidir. Periyodik cetvel üzerinde “S” simgesiyle gösterilir. Eksikliğinde anlaşılması kolay kolay fark edilmese de, eski yaprakların sağlıklı renkleri korunurken yeni filizlerdeki yaprakların solgun ve sarımsı bir renge yöneldikleri görülecektir.

Genellikle şebeke suları yeterli oranda Sülfür içeriyor olsa da akvaryuma yapılacak makro besin takviyeleri besin eksikliğinin giderilmesini sağlayacaktır.

Akvaryum gübresi kullanılacağı zaman bilinmesi gereken husus, akvaryum npk gübresi ürünlerinin yeterli mineral içeriğine sahip olup olmadığının incelenmesi gerekir. İçeriği yeterli olan akvaryum sıvı gübre ürünlerini kullanırken ise, kullanım talimatı doğrultusunda tank ölçülerine uygun şekilde akvaryum NPK gübresi kullanılması doğru olacaktır.

Ayrıca; “Bitki Akvaryumu Besin Kaynakları” konulu makalemizi incelemek isterseniz tıklayınız.

“Akvaryum Bitkilerinin İhtiyacı Olan Mineral Besinler” konusu hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.

Son olarak, “Bitki Akvaryumu İçin Mikro Besinler” hakkında detaylı bilgilerden oluşan makalemize göz atmak isterseniz tıklayınız.

Fotoğraf Galerisi